NHỌC NHẰN HÀNG XÁO(1)

NHỌC NHẰN HÀNG XÁO⁽¹⁾

                                 Hải Thăng

Kính tặng: Làng nghề hàng Phương Điếm

Chợ đi từ lúc canh ba

Vắt ngang đòn gánh, quả cà dứng cơm

Miệng nhai, chân vội bước dồn

Đong đưa thúng, dó⁽²⁾, mắt còn cay cay

Bán đong⁽³⁾ trời chửa sáng ngày⁽⁴⁾

Oằn vai về chợ, thúng đầy, dó cơi

Mắm chườm, cơm tấm, mồng tơi

Canh suông chan vỏng, và lôi vội vàng

Rộn ràng xay giã, giần sàng⁽⁵⁾ …

Xập xình cối giã, ù àng cối xay

Một ngày hỏi mấy vòng quay

Bao lần chân dận⁽⁶⁾, nhịp chày xuống lên

Một tháng hỏi mấy mươi phiên

Bao lần về chợ, bấy lần oằn vai

Mồ hôi rỏ ướt chàng xay⁽⁷⁾

Rỏ vào cối giã, để thay nước hồ⁽⁸⁾.

Sân đình thành chợ bao giờ

Đêm đêm những đợi, cùng chờ bán đong

Nghiệp làng; lòng đã hiểu lòng

Xem qua mẫu gạo, đấu⁽⁹⁾ đong gọn gàng.

Quanh năm xay giã, giần sàng

Thiếp đi vẫn thấy mơ màng giã xay

Suốt đời sàng xẩy, giã xay

Canh khuya xay giã, tưởng ngày, ngỡ mơ.

Ngàn xưa truyền đến bây giờ

Nhọc nhằn đem đổi cơ đồ hôm nay./.

Hà Nội, tháng 9 năm2010

Chú dẫn

(1) Hàng xáo: Là nghề mua thóc, ngày xưa chế biến thủ công bằng cối xay tay, cối giã chân thành gạo đem bán.

(2) Dó: Đan bằng cói, giống như cái bị nhưng không có quai, miệng nhỏ và đựng được khoảng trên 20 kg thóc.

 (3) Đong: Là sử dụng đấu hay ống bơ để tính số lượng thóc gạo mua bán và cũng có thể hiểu là mua tuy theo tình tiết cụ thể.

(4) Sáng ngày: Chỉ sáng chưa rõ, ánh sáng tán xạ, mặt trời chưa lên.

(5) + Sàng: Tách trấu ra khỏi gạo sau khi xay.

      + Giần: Tách cám ra khỏi gạo sau khi giã.

(6) Dận: Đồng nghĩa với giã

(7) Chàng xay: Dùng để truyền lực từ người đến cối xay, làm cho cối xay chuyển động quay.

(8) Hồ gạo: Khi giã gạo gần được người ta dùng lá cây cho vào để hạt gạo trắng xanh và bằng nước cho hạt gạo trắng trong.

(9) Đấu: Được làm bằng gỗ giống như cái bát to múc canh; dùng làm đơn vị đo lường khi mua bán thóc gạo.